مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه قسمت 326

 

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

 
از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است
تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن
آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

ذِله شدن-ذله آمدن
آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

دل گُنده-سهل انگار

 

 

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن
دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

چیز فهم-عاقل و فهمیده

 

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر
حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

خدا نگهدار-خدا حافظ
ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن
دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

 
چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

 
بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

 

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

دندان شکن-قاطع-محکم

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن
خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

 

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

 

افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند
بزرگداشت-احترام-تکریم

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

دزدیده-دزدکی

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)
پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن
جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

 

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر
دم-هنگام
آب آتش مزاج(می سرخ)

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

آب نخوردن(درنگ نکردن)

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

 

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

د ِ-پس-آخر

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

 

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی
آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد
دو رگه-از دو نژاد محتلف

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

دست به جیب-بخشنده-خرج کن
پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

 

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

حتم داشتن یق-ین داشتن
چوچول باز-دغل-بی حیا

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

 

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

 
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد
جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن
دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
چوغ-چوب

باریک اندام-لاغر و ظریف

بازو دادن-یاری دادن

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی

آب آتش زده-اشک

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)

آواز شدن(شهره شدن)

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

 
اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

زن بردن-همسر گرفتن مرد

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل
ازرق شامی-اخمو-ترشرو

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

 
داش-لوطی-مشدی
برج ریق-برج نامیمون و نامبارک
از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)
حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

 

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

 

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

ازرق(چشم زاغ)

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

 

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن
آدم دیرجوش(کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد)

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)
دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

 

پیش کردن-راندن به جلو

 

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

 

 

 

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

زیر پوش-جامه ی زیرین

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

 

 

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ
بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده
دست به جیب-بخشنده-خرج کن

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن
داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

بازار کوفه- بازار شام
دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

 

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

 

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

پلاس-اثاث مختصر منزل
چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

 

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم
رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

آواز شدن(شهره شدن)
دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

خودی-آشنا

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

خدا به دور-پناه بر خدا

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

 

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

ده مرده حلاج بودن-بسیار زرنگ و کاری بودن

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

از کفر ابلیس مشهورتر(گاو پیشانی‌سفید، نزد همه معروف)

بنده منزل-خانه ی من

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

ترید- تلیت

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن
زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

 

 
خاور زمین-قاره ی آسیا

 

دو به دو-دو تا دو تا

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار
جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

 
 

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری
چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

آب تاختن-پیشاب کردن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن
حرف پوچ-سخن بی معنی

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

تخته بند شدن-زمین گیر شدن-ناتوان از حرکت اعضای بدن شدن

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

 

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

چای کاری-کشت و زرع چای

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی
اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)
در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

اهل آن کار (کار بد)

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

چُل کلید-جام درویشان

پزا-زود پخت شونده
چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد
خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

حُقه-زرنگ و ناقلا
دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

اِحلیل خوردن-فریب خوردن

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

زرت کسی قمصور شدن-به وضع بد و خنده داری از پا درآمدن-بیمار شدن-شکست خوردن

 

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

 

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی
از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

ترید- تلیت

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

از ته دل(از سر صدق و صفا)

بند کردن-محکم کردن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

راست رو-رو به رو-مقابل

خوردنی-غذا-قابل خوردن

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن
زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن
ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

پرند-حرف بی هوده

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

چغل خور-سخن چین
خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه
حلال واری-نگا. خلال وار

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

 

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود