کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری قسمت بیست و یک

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

 

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

چاک زدن-نگا. چاک دادن

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

 

چندر غاز-پول بسیار کم

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی
آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

 

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)
به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن
 

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

حشری-شهوت ران-پر شهوت

خرکچی-چارپادار

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

 

خودرو-آن چه بی اسب رود

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی
جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم
 

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

خیرات کردن-چیزی را

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

دور-بار-دفعه-نوبت

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن
به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

(به زبان کودکان) زخم شدن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

زرت و پرت-چرت و پرت

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

خاکه-خرده ی هر چیزی

پا سوز-عاشق شیفته

بچگی کردن-بیخردانه

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

 

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

 

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن
دست و بال-دور و بر-اطراف

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

خرناس کشیدن-نگا. خرناس کردن

دول-آلت مردی به زبان کودکان

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

دست بالا-حداکثر

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)
تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد
دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز
پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن
تا برداشتن-تا شدن-خم شدن
بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

برچسب زدن-تهمت زدن

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

ذِله کردن-ذله آوردن

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

بخار-توانایی-شایستگی

 

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

 

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

 

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

 

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)
آبدار-سخت-شدید-سنگین

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن
 

 

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

رنگ شدن-گول خوردن
آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

زیر زبانی-یواش و آهسته-سخنی که از روی بی میلی گفته می شود

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست
آب شیراز-شراب

 

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

 
جاده کوبی-راه صاف کردن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

توپ در کردن-توپ انداختن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

 
پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

 

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا
از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)
از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

رشته فرنگی-ماکارونی

احتیاطی(نجس، ناپاک)

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)
در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن
 

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

 
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

دخالت کردن-در آمدن در کاری

حشری-شهوت ران-پر شهوت

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

د ِ-زود باش!

ازدست‌رفته-عاشق

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن
جیز شدن-سوختن در زبان کودکان
تَپوک-ضربه ی دست یا پا

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

جا ماندن-فراموش شدن

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)
از دست دادن(گم کردن)

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن
دَم باز-چاپلوس-متملق
پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

 

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند
ریق زدن-ریغ زدن

جبهه-میدان جنگ

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

خرسک-نوعی فرش

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

 

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

آب آتش زده-اشک

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

خلاف شرع-ضد قانون شریعت

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

روده درازی-پرحرفی-وراجی

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
ابریشم-زن نوازنده-مطرب

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

دَدَر-بیرون-کوچه

اتر خان رشتی(آدم پرافاده)
دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن
آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

 

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته
خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

 

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران
پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

چراغانی کردن-جشن گرفتن

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق
پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن

حاضر و آماده-آماده

 

 

دبور-بی سر و پا-لات-ولگرد-آسمان جل

 

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

استخوان‌دار-محکم-بااراده

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

پر و بال-امکان-فرصت

 

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

 
رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

رشوه گیر-رشوه خوار

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن
افتادن بچه(سقط شدن جنین)
ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

 

ادا اصول(ادا اطوار)

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

پات-بی آبرو-بی تربیت

 

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

 

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

 

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

 

پس نشستن-عقب نشینی کردن

پیله-مو
خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

چله ی تابستان-گرمای سخت

جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

 

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

 

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی
چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن
پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

پینه کردن- پینه بستن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن
حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا
چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

تر دست-ماهر-شعبده باز

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

آب شیراز-شراب

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)
پاتی کردن-باد دادن خرمن

دلداری دادن-تسلی دادن

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

 

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

تمام و کمال-کامل-به تمامی

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

 
روغن زرد-روغن حیوانی
بی جا-نامناسب-بی مورد
دست نماز-وضو

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

پینه-وصله-پوست سخت شده

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

خِرخِره-حلق-حلقوم

پس کشیدن-به عقب کشیدن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

 

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

 
زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است